Antisosyal kişilik bozukluğu hakkında derleme

Tarif ve Özellikleri

Ruh sıhhati alanında üzerinde çokça çalışma yapılan alanlardan biri de antisosyal kişilik bozukluğudur. Antisosyal kişilik bozukluğuna sahip bireylerin toplumun koyduğu ve sahip olduğu kuralları hiçe sayma ve hata davranışları sergileme eğilimlerinin olduğundan kelam edilebilir (akt. Öztürk Ve Uluşahin, 2016). Bu şahıslar birinci karşılaşmisima dışarıdan sorumluluk sahibi, zeki, etkileyici görünebilirler lakin neredeyse hiç sorumluluk duygusu barındırmazlar (akt. Morris, 2002). Bu bozukluğu DSM’ye nazaran tanımlamisima iki hayati ögeden birincisi, bireyde on beş yaşından beri süregelen ve diğerlerinin haklarını umursamisimığı bir davranım bozukluğunun olması; ikincisi ise yetişkinlikte de varlığını sürdürmesidir(akt. Davison ve Neale, 2011).Bu bireylerin çoçukken aldıkları davranım bozukluğu tanısı, 18 yaşını doldurduktan sonra yerini antisosyal kişilik bozukluğu teşhisine bırakır(akt. Öztürk Ve Uluşahin, 2016). Davranım bozukluğunun belirtileri ortasında okuldan ve meskenden kaçma, sık sık palavra söyleme, hırsızlık yapma, yangın çıkmasına sebep olma, mal ve mülkün ziyan görmesine neden olma üzere belirtiler bulunmaktisimır. Bu bireyler sadece öfkelenmez, fizikî saldırganlığa da meğillidirler. Arbede etme eğilimleri, dolandırıcılık, kumar düşkünlüğü üzere özelliklerinden dhadiseı sık sık kanunla başları sıkıntıya girer. Kuralları çiğneyerek kabahat işleyen, sorumsuz, diğerlerini düşünmeyen, kendisi ve diğerinin güvenliğine aldırış etmeyen, borcuna sisimık olmayan, dürtüsel davranan, yaptığı planlara uymakta zahmet çeken, pişmanlık duymayan yahut yüzeysel olarak kısa periyodik duyan kimseler olabilirler. Ekseriyetle sistemli devam ettikeri bir işleri yoktur ve misimdi yükümlülüklerini yerine getirememe kelam konusudur(akt. Davison ve Neale, 2011). Bu bireyler yaşisimıkları aksiliklerden yahut maruz bırusdıkları cezalardan, çoklukla gerilime yönelik duygusal yansıları daha az reaksiyon gösterdiklerinden ders almazlar ve davranışı yineleyeme devam ederler. Çoklukla bu davranış bozukluklarının 40 yahut 50’li yaşlardan sonra görece azaldığı kayda geçmiştir lakin bencillik ve sorumsuzluk varlığını sürdürür(akt. Öztürk Ve Uluşahin, 2016). Bu bozukluk hakkında genel kanı tedavi edilemeyeceği, hastanın iyileşemeyeceği tarafındadır. Bu bozukluğa sahip bireylerin, ferdi yahut küme terapileri için uygun olmisimıkları ve sıklıkla sorun yaşisimıkları söylenebilir. Bireyin terapisti tehdit etmesi ve hatta terapiste yönelik fizikî atak ihtimali sürekli muhtemeldir. Birtakım psikofarmakolojik tedavilerin saldırganlık, dürtüsellik üzere semptomları hafifletmek için kullanıldığı bilinse de bu bozukluğu ortisiman kaldırmaya yönelik bir ilaç geliştirilememiştir. Üstelik bu hastalığa sahip bireylerin ilaçları hedefleri dışında kullanma yahut ilaç istirmarı üzere davranış örüntülerine sık başvuruyor olması, reçete etme konusunda da birtakım zorluklar yaşanmasına sebep olabilir(akt. Engeler, 2005). Rasyonalizasyon en sık kullandıkları savunma mekanizmasıdır(akt. Öztürk Ve Uluşahin, 2016).

Antisosyal Kişilik Bozukluğuna Eşlik Eden Bozukluklar

Yapılan araştırmaların ışığında AKB’ye Eksen I için alkol ve misimde berbata kullanımı, patolojik kumar oynama, duygudurum bozuklukları, anksiyete bozukluğu ve somatizasyon bozukluklarının; Eksen II için narsistik kişilik bozukluğu, sonda kişilik bozukluğu, histrionik kişilik bozukluğu ve paranoid bozuklukların sıklıkla eşlik ettiği anlaşılmıştır(akt. Çakır, 2007).

Antisosyal Kişilik Bozukluğunun Etiyoloji

Biyolojik etkenler.

Biyolojik etkenlerin tesirlerini incelemek için başta aile içi çalışmalar olmak üzere, bilhassa evlat edinme çalışmaları gösteriyor ki ebeyenleri antisosyal kişilik bozukluğu olan bireyler farklı aile ortamında büyümüş olsalar bile antisosyal kişilik riskeri epey yüksektir. Ayrıyeten ikiz çalışmaları ve kromozom çalışmaları, bu bozukluğun genetik transfer ve yatkınlıkla bir ilgisi olabileceği fikrini güçlendirmiştir(akt. Çakır, 2007).Bununla birlikte ikiz ve evlat edinme çalışmaları gösteriyor ki bu bozukluğun işleyişinde etrafın rolü oldukçe yüksektir(akt. Öztürk Ve Uluşahin, 2016).Bu bireylerle yapılan nöropsikolojik testler bir ekip beyin anomalilerini düşündürtmektedir. Yapılan çalışmalarda bu bireylerin beyinlerinde toplumsal uyumlarından, his ve duygulanımlardan ve uygun ve yanlışsız duygusal reaksiyonların verilmesinden sorumlu merkezlerde hasar ya da işlevsizlik olduğu görülmüştür(akt. Çakır, 2007).Antisosyal kişilik bozukluğu olan bireylerin otonom hudut sistemi aktivitelerine yönelik yapılan bir çok çalışma, bireylerin endişe ve telaş uyandırabilecek stresörlere, olağan bireylere kıyasla manalı olarak daha az duygusal yansılar verdiklerini göstermiştir(akt. Morris, 2002). Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu ile antisosyal kişilik bozukluğu ortasındaki bağlantıyı ortaya koyan çalışmalar gösteriyor ki çocukluk çağında dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu tanısı alan bireylerin bu bozukluğu geliştirme riskinin, tanıya sahip olmayanlara nazaran daha yüksek olduğu bulunmuştur. Yapılan incelemelerde bu bireylerin aile hikayelerinde; alkol, kumar yahut misimde bağımlılığı bulunan, aile içi şiddet uygulayan antisosyal ebeveynlerin bulunduğunu ve parçalanmış aile hikayelerinin de önemli risk yordayıcısı olduğunu ortaya koymuştur. Sıklıkla erken yaşlarda, makûs muamele, fizikî ve duygusal istismar, ebeveyn kaybı ya da yetiştirme yurdu hikayesinin de bulunduğu bilinmektedir (akt. Öztürk Ve Uluşahin, 2016).

Psikodinamik yaklaşım.

Bu yaklaşıma nazaran antisosyal kişilik temelde bir süperego gelişimi eksikliği olarak kabul edilmektedir. Öfke içe alımlarının ve sevgi objesinin yitimin ön planda olduğu bu açıklamisima birey, istismarcı ebeveyn nedeniyle kişiselleşme periyodunda bir saplantı meydana getirir ve inançlı bağlanma yerini öfke ve patolojik münasebetlere bırakır (akt. Çakır, 2007).

Bilişsel davranışçı görüş.

Yapılan çalışmalar, bu bozukluğa sahip bireylerin önemli bilişsel çarpıtmalar yaptıklarını ortaya koymuştur. Bu bireylerin istemedikleri durumlardan kaçınmak için sıklıkla mazeretler buldukları, fikirlerinin ve hislerinin ebediyen yanlışsız olduğuna dair inançlarının olduğu, verdiği kararların her vakit yanlışsız ve en güzeli olduğuna yönelik şahsî katılıklarının bulunduğu, hislerini yaptığı davranışların haklılığı ve doğruluğunun delili olarak görmek ve aldığı kararlar hakkında öbür insanların fikirlerinin bedelsiz olması üzere bilişsel çarpıtmalara sıkça başvuruklarını gün ışığına çıkartmıştır. Acımasız, zalim ve her an kandırılabilecekleri bir dünyisima yaşisimıklarına yönelik bir algıları olan antisosyaller, kendilerini güçlü ve özerk kimseler olarak tanımlarken; kendi dışındaki insanları yönlendirici ve zayıf olarak tanımlamaktisimır(akt. Çakır, 2007).Yetersiz disiplin görmüş yahut duygusal istikametten istismar edilmiş çocukların, bir kadro kuralları öğrenme konusunda ve tıpkı vakitte kendini ketleyebilme açısından dilek edilen denetim sistemini geliştirmekte yetersiz kalabildikleri görülmüştür. Ayrıyeten bu örnekteki üzere istismar edilmiş çocukların ahlaki gelişiminin de engellenebileceğinden kelam edilir(akt. Morris, 2002).

Öğrenme yaklaşımı.

Bu yaklaşıma nazaran antisosyal kişilik bozukluğu olan bireyler hayatlarının erken devirlerinde şiddet ve istirmari davranışlarla karşı karşıya kalmış ve bu bireylerin edimsel koşullama aracılığıyla saldırgan davranışlara şartlanmış olabileceklerine dikkat çeker. Bununla birlikle araştırmacılar bu bireylerin duygulanımlarındaki yetersizliği açıklamak için şartlı dehşet yansıları kavramından kelam eder. Bu nazaran bu bireyler ömürleri esnasında şartlı endişe reaksiyonlarını öğrenenmiş ve dhadiseısıyla bununla alakalı olan endişe ve kaygının azalması ile ilişkili kaçınma reaksiyonlarını de öğrenmekte zorlanmaktisimır(akt. Çakır, 2007). Çocukluk periyodu bir çok bozukluk için hayati kıymete sahip bir periyottur. Bir çok araştırmacı bu periyotta gerçekleşen ömür hadiselarının, geleceği şekillendirme konusunda büyük hissesi olduğu konusunda hem fikirdir. Bilhassa antisosyal ana baba tarafından yetiştirilen çocukların antisosyal davranışlar sergileme ihtimali yüksektir. Çünkü çocuğun ebeveynlerinden öğreneceği yanlış davranış örüntüleri arkisimaşları tarafından dışlanma ve reddedilme, okulda ve toplumsal hayatta başarısızlık üzere sonuçlar doğurabilir. Bu durum çocuğu, kendisi üzere davranış sorunları yaşayan öteki kümelerle yakınlaşmasına yol açabilir ve bu da istenmeyen davranış örüntülerinin yerleşmesine yol açacak bir yaşantıya neden olabilir(akt. Morris, 2002). İleri sürülen bu görüşlerden bir oburu de antisosyal kişilik bozukluğu olan bu bireylerin sergilemiş oldukları düşmanca ve yönlendirici tutumların, bu kimselerin diğerlerinden kötülük görme, aldatılma, manipülasyona uğrama dehşetlerinin gerçeğe dönüşme ihtimalini ortisiman kaldırmaya yönelik bir çeşit negatif pekiştireç işlevi olabileceği doğrultusundisimır. Bu durumun bir kısır döngü üzere bozukluğun devam etmesine neden olmuş olabilir(akt. Çakır, 2007).

Bağlanma kuramı.

Bu yaklaşıma nazaran temel bakım veren ile uzun periyodik ayrılık, antisosyal ebeveynler ve ihmal ve istismar edici bakım hikayelerinin bağlanma alakasına ziyan verdiği, kişinin yetişkin hayatı başta olmak üzere ileride psikopatolojik problemler yaşama konusunda bağlanma sorunları yaşamayan kümelere kıyasla bir yatkınlık geliştirdiği ileri sürülür(akt. Çakır, 2007).

Kaynakça

Çakır, Z. (2007). Antisosyal kişilik bozukluğunda erken devir uyumsuz şemalar algılanan ebeveynlik tarzları ve şema sürdürücü başa çıkma davranışları ortasındaki bağlantılar: Şema terapi modeli çerçevesinde bir inceleme (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.

Davison, G. C. ve Neale, J. M. (2011). Olağandışı psikolojisi (7. Baskı). (İ. Dağ, Çev. Ed.). Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.

Engeler, A. (2005). Psikopati ve antisosyal kişilik bozukluğu (Yayınlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.

Morris, C.G. (2002) Psikolojiyi anlamak (Psikolojiye giriş) (3. Baskı). (H. B. Ayvaşık, ve M. Sayıl, Çev. Ed.). Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.

Öztürk, M. O. Ve Uluşahin, N. A. (2016). Ruh sıhhati ve bozuklukları (14. Baskı). Ankara: Nobel Tıp Kitapevleri.