Diyet yapmayı etkileyen fonksiyonsuz fikirler

Birçok insan sağlıklı olmak yahut imajından tatmin olmak için kilo vermek istiyor. Fakat diyet yapmay başlisimıktan sonar sürdürmek, motivasyonu korumak khadise olmuyor. Aratırmalar diyete başlayan her 5 şahıstan 2’si 7 güne kisimar diyeti bıraktığını gösteriyor[1]. Gillian Todd ‘Yeme Bozuklukları’ kitabında diyor ki “Tepkilerimizi belirleyen hadiselar değil, o hadise hakkında ne düşündüğümüzdür.”[2]. Fikirlerimizin yeme davranışlarımıza nasıl bir tesiri olduğunu göstermeden evvel bilişsel modelden bahsetmek istiyorum.

Bilişsel Terapi fikirlerin hisleri etkilediği temeline dayanır[3]. Bir hadise yani bir tetikleyici olduğunda zihnimizde aşikâr bir fikir oluşur. Bu fikirnin içeriğine nazaran de bir his meydana gelir. Örneğin sokakta yürürken bir köpek gördüğümüzde onun ne kisimar şirin olduğunu düşünürsek sakin, mutlu hissederiz. Köğeğin az sonra bize saldıracağını düşünürsek telaşlı hissederiz. Sahibinin onu öylece sokağa bıraktığını düşünürsek öfke hissederiz. Bu durumda, şayet nasıl düşündüğümüzü değiştirirsek nasıl hissettiğimizi de değiştirebiliriz. Her duygnunun bir fikiryi takip ettiğine inanmak güç gelebilir zira fikirler zihnimizde o kisimar süratli şekillenir ki bazen bir duyguya hangi fikirnin eşlik ettiğinin farkında olmayız[4]. Fikirler birbiri gerisine büyükn, otomseri süreçlerdir. Bu yüzden bize gerçekçi görünebilirler. Lakin kaygı, dert üzere hisleri tetikleyen fikirlerin büyük bir kısmında ‘Bilişsel Çarpıtmalar’ isimı verilen fikir kusurları yaparız.

Aşağıda diyet yaparken karşımıza sık sık çkan fikir sınırları ve her birinin örneğini verdim:

Ya Daima Ya Hiç Üslubu Düşünme: Hadiselara keskin ve siyah-beyaz kategorilere ayırarak bbüyükr, grilere yer vermezsiniz.

Örnek: “Akşam partiye gideceğim için zati makûs besleneceğim. Bugün dikkat etmeme gerek yok.” “Yiyecekler ya âlâ ya da berbat kategorisine girer.”

Çok Genelleme: Tek bir olumsuz hadiseı asla sonu gelmeyecek bir hezimet döngüsü olarak görürsünüz.

Örnek: “Doğumgünlerine gidince kontrolümü kaybediyorum, bu gidişle kilo vermem mümkün olmayacak.”

Zihinsel Filtreleme:Sisimece olumsuz durumları göremnize sebep olan bir filtreniz var üzeredir.

Örnek: “Kahveyi az yağlı sütle içmediğim için almam gerekenden fazla kalori aldım, diyetim mahvoldu.”

Olumluyu Yok Sayma: Olumlu nitelikleriniz ve başarılarınızı görmezden gelirsiniz. ‘O sayılmaz’ üzere düşünürsünüz.

Örnek: “Erkek arkisimaşım kilomun pek uygun olduğunu söyledi ancak bunu sisimece beni rahatlatmak için söyledi.” “Bu hafta sırf 300 gram verdim.”

Sonuca Atlama: Geleceğe dair, gerçekliği olmayan sonuçlara atlarsınız.

Örnek: “Önlerinde tatlı yediğimde bu kisimar kiloluyken nasıl bunu yediğimi düşünüyorlar.” (Zihin Okuma), “Zaten hiçbir vakit zayıflamayı başaramayacağım.” (Falcılık)

Felaketleştirme: Hayatta yaşanan aksiliklerin kıymetini büyütürsünüz.Olabilecek en makûs senaryoya atlarsınız.

Örnek: “Akşam diyeti bozarsam bu bu türlü devam eder, en sonunda obez olurum ve kimse beni beğenmez, yapa yalnız ölürüm.”

Suçlama: Sorunun nedenini saptamak yerine suçlamayı seçersiniz. Yaşanan hadiseda kendi hissenizi yahut diğerlerinin hissesini inkar edersiniz.

Örnek: “Öğlen tatlı yediğim için akşam yemeğini haketmiyorum.”

Mecburilik İfisimeleri: -meli,-malı, gereklilik cümleleri

Örnek: “50 kilonun üstüne çıkmamalıyım.”

Duygusal Çıkarsama: Nasıl hissettiğinizden hareketle durumları açıklarsınız. Delile bakmaksızın hislerinizin gerçeği yansıttığını düşünürsünüz.

Örnek: “Şişman hissediyorum, demek ki öyleyim.”

Etiketleme: Yaptığınız yahut yapılan bir davranışı tüm kimliğe genellersiniz.

Örnek: “Şişmanım, iğrenç bir beşerim, irisimesizim.”

Az evvel söylediğim üzere, bu olumsuz fikirler bizim hislerimiz belirler. Hatalı, utanmış, telaşlı hissetmemizi sağlar. Fikir ve hislerimiz da davranışımızı belirler. Şayet olumsuz hislerle başa çıkma yollarınızdan biri yemek yeme davranışı ise bu fikir biçimi size faydisiman çok ziyan sağlamış olur.

Bu durumda ne yapılabilir? Kendinizde olumsuz hisler teikleyen fikirleri farkettiğinizde bunları not almak, sonrasında o fikir içinde bulunan çarpıtmaları tek tek işaretlemek bu fikir içindeki gerçekçi olmaya kısmı görmenize yardımcı olabilir. Daha sonra baştaki olumsuz fikir yerine, rastgele bir çarpıtma içermeyen, daha isimil, daha olumlu bir fikir koymayı deneyebilirsiniz. Bu formda birinci baştaki olumsuz hislerinizde bir azalma olacaktır. Bu durumda kendinize daha şefkatli davranırsınız. Hatalı, telaşlı, öfkeli olmisimığınızda tertipli beslenmek, size kısa visimeli tatmin yaratacak besinlere yönelmemek, daha khadise bir hal alacaktır.

[1]www.diabetescouncil.com

[2]Gillian Todd, Yeme Bozuklukları

[3]Aaron Beck, Cognitive Therapy For Emotional Disorders

[4]David Burns, Panik Atakta İlaçsız Anksiyete Tedavisi