“kaygı”dan “kaygı bozukluğu”na…

Tasa, tehlike tarafından harekete geçirilen biyolojik ihtar sistemidir. Aşikâr durumlarda kaygılanmak doğal bir reaksiyondur. Hatta kimi zorluklarla ya da tehlikelerle karşılaştığımızda kaygılanmamak bir zıtlık olduğunun göstergesi olabilir. Örneğin, üniversite imtihanına girecek olan bir öğrenci ya da yakını ameliyatta olan bir kişi hiç kaygılanmıyorsa bu durum telaş düzeneğinin sağlıklı işlemediğini gösterir. Hepimizi kaygılandıran hayat hadiseları, değişimler ve krizler vardır. Her insan aşağıdaki durumlarda kaygılanır:

 Hayati tehlike altında olduğumuzu hissettiğimizde,

 Muvaffakiyet ya da performans gerektiren durumlarda,

 Belirsizlik durumlarında,

 Yeni, yabancı durum ve şahıslarla karşı karşıya kaldığımızda kaygılanırız.

Herkes emsal durumlarda kaygılansa da bu telaşın yoğunluğunu ve vereceğimiz yansıları geçmiş yaşantılarımız, inançlarımız ve tavırlarımız belirler. Bu yüzden, hangi durumların sizde bilhassa dert uyandırdığını ve baş etmekte zahmet çektiğinizi bilmek kıymetlidir.

Duygusal: Dehşet, gerginlik, heyecan, yetersizlik ve uzun periyotta keder, çaresizlik…

Fizikî: Ağız kuruluğu, mide rahatsızlıkları, süratli kalp atışı, terleme, titreme, daima tuvalete gitme muhtaçlığı, nefes alma zahmetleri.

Zihinsel: Olumsuz fikirler/beklentiler (beceremeyeceğim, kendimi aptal durumuna düşüreceğim, kontrolümü kaybediyorum vb.), felaket senaryoları, zihnin bomboş olması, odaklanamama, hatırlayamama, tekrarlayan fikirler.

“Kaygı”dan “Kaygı Bozukluğu”na…

Tasa, çok hafifçe ağır paniğe kisimar bir his aralığında yaşanabilir. Dert, çok yükseldiğinde, kişiyi harekete geçiren ve yeni durumlara ahenk sağlamasına imkan veren fonksiyonunu kaybederek engelleyici ve ketleyici bir hale gelebilir.

Yaşisimığınız korku;

 Gündelik hayatınızı sürdürmenizi engelliyorsa, TASA Kaygı Göstergeleri “Kaygı”dan “Kaygı Bozukluğu”na…

 Çok badire verici seviyelere ulaşıyorsa, Telaş verici durumlardan kaçınmak için hayatınızı sınırlandırıyorsanız,

 Dertten kaynaklanan fizikî külfetler nedeniyle sıklıkla tıbbi yardıma başvuruyorsanız, Nedensiz ortaya çıkan telaş halleri yaşıyorsanız,

 Korku ile baş etmek konusunda umutsuz ve çaresiz hissediyorsanız, bir sorun haline gelmiş demektir. Yüksek dertten kaynaklanan problemler farklı hallerde ortaya çıkabilir: PanikBozukluk: Terleme, titreme, çarpıntı üzere şikayetlerin ve delirmekten, ölmekten korkmak üzere fikirlerin eşlik ettiği ağır endişe ve rahatsızlık durumudur. Bunların tekrarlayacağıyla ilgili fikirler ağırdır. Fobiler: Belirli bir canlı, obje ya da durumla karşılaşıldığında ya da düşünüldüğünde yaşanan çok ve mantık dışı dehşettir (örn. örümcek, yükseklik). Toplumsal fobi, toplumsal ortamlarda duyulan çok, besbelli ve daima kaygıdır (örn. topluluk önünde konuşma). Kişi çoğunlukla kendisini küçük düşürecek ya da utandıracak biçimde davranmaktan ve/veya tasanın fizikî belirtilerinin fark edilmesinden korkar ve bu yüzden toplumsal ortamlardan kaçınabilir. Obsesif-Kompülsif Bozukluk: Israrcı ve rahatsız edici fikir, dürtü ya da imajların ve tekrarlanan törensel davranışların (örn. el yıkama, daima denetim etme) çok vakit aldığı ve hayatı engellediği durumdur. Çoğunlukla kişi davranışın aşırılığının ya da yaşisimığı korkuyla ilgisizliğinin farkındisimır lakin tasadan kurtulabilmek için bunları yapmak “zorunda” hisseder. Travma Sonrası Gerilim Bozukluğu: Kişinin yaşisimığı ya da şahit olduğu travmseri hadise sonrasındaki ağır kaygı, çaresizlik ve dehşet hissidir. Genel Dert Bozukluğu: Hayatın çeşitli alanlarına yayılmış olan çok ve gerçekçi olmayan bir tasa halidir. Yorgunluk, sonluluk, kaslarda gerginlik ve uyku bozuklukları yaşanabilir.

Dertle Baş Etmek için Teklifler

 Öncelikle, size korkuya sebep olan ve eşlik eden durumları belirleyin:

o Sizde tasa yaratan nedir? o Telaşa eşlik eden fikir ve fizikî şikayetleriniz nelerdir?

o Korku size ne kisimar rahatsızlık veriyor? o Dertle baş etmek için ne yapıyorsunuz?

3  Dert çok ağır ve rahatsız edici bir histir. Ondan kaçmak istemek olağandır. Fakat bunun korkuyla baş etmek için en uygun metot olduğu söylenemez.

 Kaçınmak yerine yüzleşin. Çoğunlukla hiçbir şeyin beklediğiniz kisimar berbat olmisimığı ortaya çıkar ve yüzleşmeye karar verdiğiniz için sevinirsiniz.

 Kendinizi cesaretlendirin ve rahatlama tekniklerini öğrenin. (Not: Rahatlama Teknikleri broşüründe daha detaylı bilgi bulabilirisiniz.)

 Bir geri isimım atın, yaşisimıklarınıza daha sakin ve gerçekçi bir gözle bakın. Olumsuz beklentilerinizi sorgulamaya ve olumlu beklentilerinizi güçlendirmeye çalışın.

 Her şeyi denetim etmeye çalışmayın. Denetiminiz dışında gelişen hadiselar olacaktır. Bunları denetim etmeye çalışmak ve sorumluluğu üzerinize almak derdinizi daha da arttırır.

 Bilmenin hiçbir yolu yokken geleceği kestirim etmeye çalışmak sizi çok kaygılandırabilir. Geçmiş ya da geleceğe değil, şu ana odaklanmaya çalışın.

 Her şeyi “felaket” haline getirmeyin, ya daima ya hiç fikir şeklinden vazgeçmeye çalışın. Bir şeyi yapamamanın dünyanın sonu olmisimığını kendinize hatırlatın.

 Kendinizi çok sert yargılamayın. Zayıflık ve başarısızlıklarınız üzere, başarılarınız ve güçlü taraflarınızı de önemseyin. Kendinizi diğerleriyle karşılaştırmamaya çalışın.

 Beslenmenize ve uykunuza dikkat edin. Alkol ve misimde kullanımını azaltmaya ya da bırakmaya çalışın. Kafeini azaltın. Günlük fizikî aktiviteler yapın.

 Arkisimaşlarınız ve ailenizden dayanak alın. Tasayla baş etmek öğrenilecek bir şeydir ve prseri gerektirir. Size yeterli gelen usulleri denedikçe başardığınızı göreceksiniz. Lakin telaş gündelik hayatınızı sürdürmenizi engelliyorsa, bir uzmandan yardım almayı düşünebilirsiniz.